مدیریت شهری

با توجه به مشکلات بسیاری که از سالیان گذشته در شهرم به لحاظ شهرسازی سلیقه ای و ساختار غلط شهری میدیدم برآن شدم که گامی در جهت بهبود آن بردارم و در کاهش مشکلات همشهریانم کمکی شایسته نمایم و مطالعاتی در این زمینه کردم و با توجه به سوابق اجرائی که داشتم درصدد کسب کرسی اجرائی مدیریت شهری برآمدم که متاسفانه با توجه به تشخیص عدم لیاقت از سوی مردم عزیزم موفق به کسب رای حدنساب نشدم و دوستان عزیز و لایق تری این کرسی ها را بدست آوردند . ضمن خرسندی از این موضوع برآن شدم تا یافته های خود را در جهت کمک به این عزیزان مکتوب کنم که چنانچه این عزیزان مصلحت دیدند در مدیریت شهرمان به کار بندند .

"مقدمه :"

مدیریت شهری در واقع مفصلی بین علوم گوناگون است ، از علوم انسانی گرفته تا علوم فنی و مهندسی . علاوه بر انجام عملیات عمرانی ، محاسبات سازه ، بحثهای معماری و... که اکثرا بر روی تک بنا و یا یک محدوده مشخص متمرکز هستند ، نیاز به راهکاری همچون طرح جامع شهری است تا بتواند علاوه بر این موارد ، در سطحی کلان دانش اقتصاد ، جامعه شناسی ، روان شناسی ، جغرافیا ، آمار، سوانح طبیعی ، مدیریت ، حمل و نقل ،   ترافیک و... را ترکیب کرده و دیدگاهی جامع بر مشکلات ، توسعه و آینده نگری شهر داشته باشد .

 "مدیریت شهری چیست؟"

اگر مدیریت، به درختی تشبیه شود که شاخه‌های گوناگونی ، مانند مدیریت صنعتی ، مدیریت مالی و ... دارد ، یکی از شاخه‌های جدید این درخت ، مدیریت شهری است. مدیریت یعنی کار کردن با افراد و گروهها برای رسیدن به مقاصد سازمان. وظایف مدیریت عبارتند از برنامه‌ریزی، سازماندهی، نظارت و انگیزش.  تمامی این وظایف برای مدیریت شهری نیز متصور است.

مدیریت شهری باید برای شهر برنامه‌ریزی کند، فعالیتهای شهر را سازمان دهد، بر فعالیتهای انجام شده نظارت کند، حتی برای انجام بهینه امور ، انگیزش لازم را در سازمان مدیریت شهری ؛ سایر نهادها ؛ بخش خصوصی و شهروندان ایجاد نماید.

ترکیب مدیریت و شهر، مفهوم ساماندهی به امور مربوط به برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل، در محدوده شهر را تداعی می‌نماید. مفهومی که در کشور‌های مختلف به دلیل ساختار‌های سیاسی و رویکرد‌های اقتصادی، نهاد‌های متفاوتی را با الگو‌های متفاوتی در خود درگیر دارد.

هر جامعه‌ای، با توجه به ساختار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود، تعریف یا تلقی ویژه ای از مدیریت شهری دارد، زیرا مشخصات و ساختار نهادهای قانونی اداره کننده شهر، از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارد.

برنامه ریزی دقیق و درست، سبب رشد اقتصادی، تثبیت سیاسی و افزایش مشارکت شهروندان درامور شهرها می‌گردد و شکست در حل مشکلات و مسائل شهری، سبب رکود اقتصادی، بروز نارضایتی‌های اجتماعی و سیاسی، فقر، بیکاری و تخریب محیط زیست خواهد شد.

"وظایف مدیریت شهری چیست ؟"

یک مدیر شهری باید بتواند در دنیای رقابتی نقاط قوت و ضعف شهر خود را شناخته و درصدد تقویت مزایای رقابتی آن برآید. از این رهگذر است که شهر می‌تواند نقطه قابل اتکایی در شهرها بیابد و کارکردهای خود را بهبود بخشد. بدین ترتیب شهردار باید خود را «مدیر شهر» بداند نه «مدیر شهرداری». این دو با هم تفاوتهای بسیار دارند چه اینکه اولی مسئول ارتقای قابلیت‌ها و توانمندی‌های شهر و شهرنشینان است در حالیکه دومی بیشتر مجری است و پاسخگویی آن تنها محدود به نحوه عملکرد است و نه نتایج و پیامدها.

بسیاری معتقدند که جامعه آینده، جامعه‌ای شهر نشین خواهد بود. بنابراین، شهرها به جای این که مکان‌هایی بی ثمر برای سرمایه گذاری اقتصادی یا تراکم کارگران بیکار با انبوه مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی باشند؛ باید که به مراکز رشد و پویایی اقتصادی و اجتماعی، بدل شوند. این مراکز، باید که آفرینشگر فرصتهایی ارزنده برای رفاه و توسعه نه تنها جمعیت ساکن در آن، بلکه جمعیت تمامی کشور باشد.

1. آماده سازی زیرساخت‌های اساسی برای عملکرد کارآمد شهرها

2. آماده سازی خدمات لازم برای توسعه منابع انسانی، بهبود بهره وری و بهبود استاندارد‌های زندگی شهری

3. تنظیم فعالیت‌های تاثیرگذار بخش خصوصی بر امنیت، سلامتی و رفاه اجتماعی جمعیت شهری

4. آماده ساختن خدمات و تسهیلات لازم برای پشتیبانی فعالیت‌های مولد و عملیات کارآمد موسسه‌های خصوصی در نواحی شهری

5. برنامه ریزی استراتژیک

وظایف کنونی مدیریت شهری ، تنها محدود به مواردی از قبیل برنامه ریزی، خدمات رسانی، مدیریت فرهنگ محلی، انجام پروژه‌های عمرانی و... نمی‌شود. بلکه جهت دهی فعالیتهای شهری و ترسیم چشم انداز شهر در راستای دستیابی به توسعه پایدار از جمله مهمترین وظایف مدیران شهری به شمار می‌رود. یک مدیر شهری باید بتواند در دنیای رقابتی نقاط قوت و ضعف شهر خود را شناخته و درصدد تقویت مزایای رقابتی آن برآید.

"اهداف مدیریت شهری"

1. ارتقای شرایط کار و زندگی همه جمعیت شهر با توجه ویژه به افراد و گروه‌های کم درآمد

2. زمینه سازی و ایجاد مشوق های توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار

3. حفاظت از محیط کالبدی شهر

سازمان ملل متحد، برای ارتقای مدیریت شهری و ارتقای مردم سالاری، بر پاره‌ای از موضوعها و اولویتها تاکید ویژه دارد که عبارتند از:

· تلاش برای تعیین راهبردهای شهر با مشارکت نهادها و شهروندان

· شفافیت کارکرد مالی در تمام سطوح

· جریان آزاد اطلاعات، به عنوان پیشنیاز شفافیت و مشارکت و رضایت شهروندان

· تأکید بر جایگاه رهبری مدیریت شهری

· وجود ضابطه‌های اخلاقی برای رفتار مدیریت شهری

"فضاهای کاربردی شهر"

1.حوزه کاری

فضاهای کاری شهر عمدتا" به سه فضا تقسیم می شوند:

1. مرکز فعالیت های مبادلاتی

2.مراکز فعالیت های تولیدی

3. مراکز فعالیت های خدماتی و کالاهای مصرفی روزمره.

 

مراکز فعالیت های مبادلاتی : این مراکز که عموما" در حوزه جغرافیایی درون و مرکز شهری قرار می گیرند و رفت و امدها و سفرهای متعدد و متراکمی را در تمام طول روزهای کاری ایجاد می کنند شامل 5 بخش عمده می شوند:

1.      مراکز مبادلات مالی و بازرگانی

2.      مراکز اداری

3.      مراکز تجاری

4.      مراکز مبادلات واسطه ای

5.      مراکز فعالیت های حمل و نقلی

مراکز فعالیت های تولیدی : این مراکز که انها را می توان در فضاهای درون و برون شهری مشاهده کرد و عموما" ایجاد سفرهای متراکم اما در ساعات اوج می کنند شامل 4 نوع فضای متفاوت می شوند:

1.      صنایع سنگین

2.      فعالیت های تولیدی درون شهری

3.      صنایع سبک

4.      صنایع ساختمان سازی و عمرانی

مراکز فعالیت های خدماتی و کالاهای مصرفی روزمره : حوزه جغرافیایی این فضاها درون شهر است و رفت و آمدهای محدود و پراکنده ای را ایجاد می کنند. این فعالیت ها را می توان به بخش های زیر تقسیم کرد :

1.      توزیع خوار و بار و مواد غذایی

2.      خدمات تعمیراتی

3.      خدمات مشاوره ای

4.      خدمات بهداشتی

5.      خدمات تفریحی

6.      خدمات اداری و شهری.

2.حوزه مسکونی

در این حوزه با تقسیم بندی شهر بر اساس دو گرایش روبهرو هستیم : نخست تقسیم بر اساس دوایر متحد المرکز و سپس تقسیم اقطاعی.

3.حوزه اوقات فراغت

این حوزه امروزه شامل گروه هرچه بزرگتری از فضاهای شهری می شود و از جمله انها می توان به فضاهای زیر اشاره کرد :

1. فضاهای تغذیه نظیر رستوران ها . کافه ها . کافی شاپ ها . کافی نت ها  و .... که فضاهای به شدت قشر بندی شده و تفکیک شده بر اساس  مشخصات فرهنگی اجتماعی مصرف کنندگان خود هستند و بارهای معنایی خاص و نشانه گذاری های سنگین و قابل مطالعه دارند.

2. فضاهای ورزشی ورزشگاه ها . سالن های ورزشی. باشگاه های تندرستی و بدن سازی. زمین های ورزشی درون شهری و محله ای

3. فضاهای بازی نظیر انواع کلوپ ها و باشگاه های فکری.

4. فضاهای فرهنگی نظیر سالن های تئاتر.سینماها.کتابخانه ها. فرهنگسراها.موزه ها. نمایشگاه ها.

5.  فضاهای تفریحی متفرقه نظیر پارک ها .محله های گشت و گذار و دیدنی. اثار تاریخی.

4.حوزه های حمل و نقلی

برای مطالعات در این زمینه نیاز به دقت بر حرکات حمل و نقلی میان کار و مسکن وجود دارد. این حرکات را می توان از سه نقطه مورد مطالعه قرار داد:

1. از مبدا مسکن یعنی بررسی مسیرهایی که ساکنان یک بافت مسکونی  را به کارهایشان می رسانند.

2. مطالعه با مبدا کار. یعنی مطالعه بر یک نقطه کاری و تحلیل مسیرهایی که کارکنان این نقطه را به مسکن هایشان می رساند.

"تعاریف طراحی شهری"   

طراحی شهری فرآیندی است که به شکل دهی فیزیکی بافت های مختلف شهری و روستایی منجر می شود. طراحی شهری با رویکرد ساختارگرایی به ایجاد اماکن متعدد می پردازد. این فرآیند طراحی ساختمان ها، فضاها و چشم اندازها را در برمی گیرد و نهایتا جریانی را به راه می اندازد که به عمران و آبادی شهری کمک می کند .

طراحی شهری بخشی از هنر سازمان دادن فضای کالبدی است که با رشته های مختلف علمی و هنری مانند برنامه ریزی شهری ,معماری و منظر سازی ,مهندسی فنی ,مهندسی ترافیک و حمل و نقل؛ روانشناسی ,جامعه شناسی و اقتصاد سر و کار دارد و در عین حال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می کند. پس می بینیم که دامنه ی فعالیتش بسیار گسترده است.

گستردگی فعالیت طراحی شهری نشان می دهد که این فعالیت مانند یک طرح معماری یا طراحی یک پارک نیست که با طرح مشخصی شروع شود یا پایان پذیرد. یک کار معماری معمولا در جایی شروع می شود و خاتمه می یابد , ولی یک میدان به عنوان عنصری از سازمان فضایی شهر در طول تاریخ دگرگون میشود ,تغییر می کند و یا مدام عوض می شود .

"طراحی شهری"

فرآیندی است که به شکل‌دهی فیزیکی بافت‌های مختلف شهری منجر می‌شود .

با شکل گرفتن فضای خصوصی زندگی بشر ، فضاهای عمومی با کاربریهای مختلف نیز شکل گرفته که مهمترین آنها فضای شهری است (با مفهوم تخصصی سیما و منظر شهری) که فراهم کننده تعاملات اجتماعی و برآورده نمودن نیازهای انسانی در محیط باز و همگانی میباشد.

در بحث ساخت و ساز شهری هرمی وجود دارد که از شهرسازی، طراحی شهری، معماری و طراحی صنعتی تشکیل شده است. مبلمان شهری به عنوان یک موضوع ارتباطی بین معماری و طراحی صنعتی است، و طراحی شهری به مکان و فضای این شاخصها و تجهیزات می پردازد .

"نتیجه گیری :"

با طرح توضیحات کلی بالا به این نکته میرسیم که با داشتن یک طرح جامع شهری که کارشناسی و دقیق تهیه شده باشد و توسط اهل فن و با دقت به پتانسیل های شهر عزیزمان تهیه و تدوین شده باشد بسیاری از مشکلات فعلی شهر مرتفع خواهد شد و مدیریت شهری سلیقه ای کنار گذاشته میشود و هر مدیر در هر زمان با نگاه به این طرح بصورت هدفمند حرکت خواهد کرد و میتوان به راحتی چشم انداز چندین ساله یک شهر را ترسیم نمود و مدیران شهری فقط در راستای نیل به این طرح جامع گام برخواهند داشت و تغییرات مدیریت شهری یا لطمه سنگین و یا قوت بسیار به وضعیت شهر نخواهند داشت ، فقط قوت و یا ضعف مدیران شهری روند رشد و قوت یک شهر را تند و یا کند خواهد کرد .